धनकुटा/ नेपालमा सरकारी तवरमा यहाँका आदिवासी जनजाति समुदायको भाषा, मौलिक संस्कृति संरक्षण र पठनपाठनमा त्यति ध्यान नदिईरहेको अवस्थामा सात समुन्द्र पारीका राष्ट्रियता बोकेका एक विदेशी नागरिक भने यति खेर छिन्ताङ्गमा किराँत भाषा सिक्दैछन् ।
गोरो छाला भएका अग्ला विदेशी नागरिकले गाउँघरमा आएर छिन्ताङ्गे भाषा बोलेको सुन्दा स्थानियहरु छक्क पर्ने गर्छन् । उनी हुन रोल्फ होट्स मोलिना दक्षिण अमेरिकी देश चिलीका २५ वर्षे नागरिक । एक हप्ता अघि नेपाल आएका उनी यतिवेला धनकुटाको छिन्ताङ्गमा छिन्ताङ्गे भाषाका बारेमा खोज अनुशनधान गरिहेका छन् ।
उनी यो भन्दा पहिले ३ वर्ष अघि पहिलो पटक १ महीनाको लागी नेपाल घुम्न आएका थिए ।
स्विजरल्याण्डको जुरिक विश्वविद्यालयका स्नातकोत्तर तहका विद्यार्थि रहेका मोलिना धनकुटाको खाल्सा क्षेत्र मात्र वोलिने छिन्ताङ्गे राई किराँती भाषाको अध्ययनको लागी त्यहा पुगेका हुन् । विश्व विद्यालयमा भाषा सम्बन्धि अध्ययन गर्दै आएकाले दुर्लभ प्रकारको भाषा खोज तथा अनुन्धान गर्न आएको उनले बताए ।
नेपाल आउनु अघि नै उनलाई छिन्ताङ्गे राई भाषाबारे पुस्तक विश्व विद्यालयको पुस्तकालयमा उनलाई पढाउने प्राध्यापकले उपलब्ध गराएपछि यसबारे गहन अध्ययन गर्ने उत्प्रेरणा जागेको उनको भनाई छ ।
उनी नेपाल आउनु अघि छिन्ताङ्गे भाषाका विषयमा नवोल किशोर राई, मनोज राई, नेत्र प्रसाद पौडेल, इच्छापुर्ण राई, जुडी पेट्रगी, वाल्थाजार विकल, रोवर्ट सिकोसवस्की लगायतले लेखेको छिन्ताङ्गे भाषाको व्याकरण र शब्द कोष पनि अध्ययन गरेको बताउँछन् ।
प्राध्यापक बाल्थाजार विकलले किराँत राई छिन्ताङ्गे भाषाको अध्ययन गर्न प्रेरणा दिएको उनले सुनाएका छन् । विकल जर्मनीको लाइप्चिख विश्व विद्यालयमा समेत भाषा विज्ञान विषयका प्राध्यापक हुन् ।
उनले त्रिभुवन विश्व विदालयको प्राध्यापक नोवल किशोर राईसंगको सहकार्यमा छिन्ताङ्गे राई भाषाको वारेमो गहिरो अध्ययन गरेका थिए । दुई बर्षे कोर्षको भाषा विज्ञान तर्फ अन्तिम प्रतिवेदन तयार पार्नको लागी मोलिना शहिदभुमी गाउँपालिकाको खाल्सा छिन्ताङ्ग पुगेका हुन् ।
अहिले उनी खाल्सा क्षेत्रको छिन्ताङ्गे भाषा बाेलीने ति गाउँवस्तीहरुमा स्थानियहरुसंग भाषा सिक्दै छन् । करिब डेड हप्ताको बसाईको क्रममा उनले धेरै छिन्ताङ्गे भाषा बुझ्न वा सिक्न सफल भएको बताए ।
उनले भने “मलाई छिन्ताङ्गे भाषा बाेल्न र सिक्न पाउँदा धेरै रमाइलो लागेको छ, स्थानियले मलाई राम्रोसँग खोजेको र भनेको कुरा उत्सुक्ता साथ सोध्दा बताउने गरेका छन् ।” उनले अझै अरु डेड हप्ता खाल्सा क्षेत्रमा बसेर थप छिन्ताङ्गे भाषा सम्बन्धि थप खोज तथा अनुशन्धान गर्ने बताए । उनले छिन्ताङ्ग आएपछि नेपाली नाम पनि जुराएको बताए ।
अहिले उनलाई नाम सोध्नेलाई राजु बान्तावा राई भनेर नाम भन्ने गरेका छन् । उनले हाँस्दै भने “मैलै राई भन्दा स्थानियहरु नपत्याउने र जिस्क्याउने गर्छन, त्यो बेला झन् रामाईलो लाग्ने गरेको छ ।” उनले छिन्ताङ्गमा रहँदा छिन्ताङ्गको विशेष गरेर मौलिक संस्कृति, रहनशहन, त्यँहाको परम्परागत ज्ञानसिपको बारेमा गहिरो अध्ययन गर्ने बताए ।
मोलिनाले स्नातकोत्तर तहको पढाई सिध्याए पछि छिन्ताङ्गे भाषामा पिएचडी गर्ने उनको भित्री इच्छा रहेको बताए । उनले आफ्नो देशमा विभिन्न जाति, समुदायको भाषा संस्कार, संस्कृति रहेको भएपनि छिन्ताङ्गको राई भाषा र त्यँहाको समुदायको बारेमा जानककारी मुलक पुस्तक पढ्न पाएपछि यसैको सोध अनुशन्धान गर्न लागी परेको बताए ।
मोलिनाले छोटो अवधिमै छिन्ताङ्गे भाषा सिक्न सफल भएको स्थानियले बताएका छन् ।
मोलिना स्थानियवासीसँग छिन्ताङ्गे भाषा सहजै बाेल्न सक्ने भएका जाल्पादेवी प्राथमिक विदालयका शिक्षक दलबहादुर राईले ब्लाष्टलाई बताए । उनले शुरु-शुरुमा भाषा सिक्दा वस्तु देखाएर सिक्ने गरेकोले छिटो भाषिक ज्ञान लिन सकेको बताए ।
उनले स्थानियलाई नबुझ्दा नेपालीमा पनि भन्ने गरेको र प्रष्ट भएपछि छिन्ताङ्गे भाषावाट सोध्ने गरेका छन् । नेपाल सरकारले भने यहाका मातृभाषाहरुमा पढाउन त परै जावस, न त भाष शिक्षकको दरवन्दी श्रृजना गर्छ, न त पाठ्यक्रम नै तयार गर्छ, विदेशी नागरिकहरु भने लाखौँ खर्चेर यहाँ स्थानिय भाषा सिकिरहँदा कतै नेपालको शैक्षिक व्यावस्थालाई मोलिनाले जिस्क्याई रहेको छैन्न भन्ने प्रश्न उब्जिएको छ ।
